هیچ دولتی به صنعت نشر کمک نکرده است/طلب ۸میلیون دلاری صنف نشر از دولت
طبق قانون متولی صنعت نشر وزارت فرهنگ و ارشاد است و ما دستاویز دیگری طبق قانون برای مطالبه حل مسائل حوزه نشر نداریم. فکر نمی‌کنم هیچ دولتی به صنعت نشر کمک شایانی کرده باشد و متأسفانه دولت هیچ نقشی در اعتلا و پیشرفت نشر نداشته و اتفاقاً با تصمیم‌گیری‌های اشتباه دائماً در این هشت سال به آن ضربه زده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی، منانشر، به نقل از روزنامۀ قدس، بحران کاغذ قصه دیروز و امروز نیست، اتفاقی که سالیان سال است گریبان صنعت نشر را گرفته؛ حالا در شرایط کرونایی و موانع خواسته و ناخواسته‌ای که سد راه صنف نشر پدید آمده اوضاع به مراتب سخت‌تر از پیش شده و صنعت نشر را در تنگنای عجیبی قرار داده است. تداوم کرونا، بازار نیمه‌تعطیل کتاب، کمبود کاغذ، سرگردانی ناشران در کسب اعتبار و تخصیص ارزهای دولتی در کنار افزایش قیمت‌ها، اوضاع را بیش از پیش پیچیده کرده است تا جایی که مجمع ناشران انقلاب اسلامی نامه‌ای اعتراضی خطاب به رئیس‌جمهور نوشت و خواهان رسیدگی به وضعیت بد صنعت نشر شد و نسبت به شرایط نابسامان آن هشدار داد. حالا پس از گذشت چند هفته هنوز واکنشی از سوی شخص رئیس‌جمهور و دست‌کم وزارت ارشاد به این نامه داده نشده است.
محمدعلی مرادیان، معاون تشکیلاتی مجمع ناشران انقلاب اسلامی در پیگیری‌های خبرنگار قدس پیرامون جوابیه دولت می‌گوید: جای تعجب نیست؛ چرا که فرهنگ هیچ گاه در اولویت دولت نبوده است!
وی در توضیح بیشتر شرایطی که منجر به شکل‌گیری بحران در وضعیت کاغذ شده، به نشست خبری که سال ۹۷ در خصوص ارزیابی وضعیت کاغذ برگزار شد اشاره می‌کند و می‌گوید: این نشست از سوی مجمع ناشران با حضور رئیس برخی از تشکل‌های نشری، واردکنندگان، تولیدکنندگان و حتی دلالان کاغذ و در حضور اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس وقت آقایان سالک و پژمان‌فر برگزار شد.
آنچه در نشست ارزیابی وضعیت کاغذ مطرح شد
در این جلسه حاضران دغدغه‌هایشان را مطرح کردند؛ ایرادهای درون ساختاری و مشکلات واردات کاغذ، تولید کاغذ و نیاز به وام برای به‌روز کردن تجهیزات، مطالبات ناشران از دولت درخصوص لغو تصمیمی مبنی بر خروج کاغذ از فهرست کالاهای اساسی و... بخشی از مسائل مطروحه بود.
به گفته مرادیان، آن جلسه و براساس پیگیری‌های نمایندگان کمیسیون فرهنگی مجلس وقت و همچنین پوشش‌های رسانه‌ای چند خروجی داشت؛ نخست اینکه بانک مرکزی موظف شد از واردکنندگان به جای ۱۳ درصد، ۷ درصد کارمزد تبدیل ارز دریافت کند که اجرایی نشد. از طرف دیگر دولت موظف شد از کارخانه‌های تولید کاغذ برای توسعه زیرساخت‌های افزایش توان و کیفیت تولید حمایت کند که البته این کار را هم انجام نداد و بحث دیگر در آن جلسه لغو تصمیم دولت در حذف ارز حمایتی برای واردات کاغذ در سال ۹۸ بود که انجام شد، اما درنهایت دولت تمام ارز تخصیصی را تأمین نکرد و همان مقدار را هم در زمان‌بندی بسیار طولانی برای واردکنندگان تأمین کرد.
دولت ۸میلیون دلار به صنف نشر بدهکار است
این فعال صنعت نشر با تأکید بر اینکه نیاز کاغذ صنعت نشر کشور در سال چیزی در حدود ۸۰ میلیون دلار است، ادامه می‌دهد: مبلغی که در نهایت دولت در سال ۹۸ برای واردات کاغذ تأمین کرد به‌مراتب از این رقم پایین‌تر بود، طبق بررسی‌های اولیه‌ای که انجام شد میزان تخصیص کمتر از نصف میزان مورد نیاز کشور بود که البته تاکنون که در ماه دوم سال ۱۴۰۰ هستیم، طبق گفته مسئولان و متولیان توزیع کاغذ دولتی در وزارت ارشاد همچنان چیزی در حدود ۸میلیون دلار از میزانی که دولت در سال ۹۸ تعهد به تأمین آن کرده بوده باقی مانده است. در سال‌های ۹۸ و ۹۹ کم‌کم این ارز اختصاص پیدا کرد. دولت در سال ۹۸ رفته‌رفته و به کندی فرایند تخصیص ارز را با تأخیر و تعلل فراوان انجام داد.
کاغذهایی که در سال ۹۹ و ماه نخست سال ۱۴۰۰ از طریق انبارهای ارشاد توزیع شد همه ثبت سفارش‌های واردکنندگان از سال ۹۸ بوده است. هنوز هم طلب ۸میلیون دلاری صنف نشر از تعهد دولت برای واردات کاغذ پابرجاست. همچنان هم مقادیری کاغذ هنوز از گمرک ترخیص نشده که ناشی از مشکلات درون ساختاری است و با وجود پیگیری‌های وزارت ارشاد، اما ظاهراً مطالبات و پیگیری‌های وزارت ارشاد همواره از سوی دولت جدی گرفته نمی‌شود.
تولید کاغذ داخلی؛ پرونده مغفولی که جدی گرفته نمی‌شود
وی در پاسخ به اینکه پرونده تولید کاغذ داخلی به کجا رسید، عنوان می‌کند: در آن جلسه مسئله کاغذ داخلی هم مطرح شد. علاوه بر آن در حاشیه دیدار رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال ۹۸، ایشان ضمن بازدید از غرفه مجمع ناشران انقلاب نزدیک به ۲۰دقیقه صحبت‌های ناشران را شنیدند. در آن دیدار عنوان کردیم که مشکل حیاتی امروز صنعت نشر کشور، بحث تولید کاغذ داخلی است و این پرونده مغفولی است که از سوی دولت جدی گرفته نمی‌شود؛ کاغذ یک کالای راهبردی و مهم است که ما با وجود توان و ظرفیت داخلی، آن را وارد می‌کنیم. رهبر معظم انقلاب پیش از آن جلسه هم پیگیر تولید کاغذ داخلی بودند اما همان جا در حضور وزیر ارشاد دستور دادند که این مسئله پیگیری و حل شود، ایشان به وزیر ارشاد فرمودند با وزیر صمت که آن زمان آقای رضا رحمانی بود این کار را به نتیجه برسانند، بعدها ایشان دستوری هم نوشتند.
به گفته مرادیان، در نتیجه آن جلسه حضوری در نمایشگاه و پیگیری‌های بسیار، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) قبول کرد به عنوان محور این کار را پیگیری و انجام دهد. پیشتر هم طرحی از امکان‌سنجی، تأسیس کارخانه و ضرورت تولید کاغذ داخلی آماده شد که به ستاد و وزارت صمت و همچنین برخی از مسئولان دولت ارائه شد. ستاد اجرایی کارها را آغاز کرد و حتی زمین کارخانه را هم مسطح کردند اما انجام برخی کارها نیازمند نظارت و حضور بخش‌های دولتی همچون وزارت صمت برای واردات تجهیزات، بانک‌های دولتی و... بود که متأسفانه هیچ کدام جز ستاد اجرایی به تعهداتشان عمل نکردند و کارخانه‌ای که تا حدودی کارهایش انجام و به یک طرح عملیاتی خوب تبدیل شده بود با کارشکنی‌های دولت روندش بسیار کند شد.
کندی روند تأسیس کارخانه کاغذ
معاون تشکیلاتی مجمع ناشران انقلاب اسلامی در ادامه و با تأکید بر اینکه مسئله کاغذ منتظر اقدام‌های دولتی است، می‌گوید: ما همچنان پیگیر هستیم اما روند تأسیس کارخانه کاغذ داخلی به کندی پیش می‌رود. در حال حاضر آن بخشی که به صنعت نشر کمک می‌کند ظرفیت‌های حاکمیتی است نه دولتی. نشر کشور مطالباتی از وزارت ارشاد دارد و این مطالبات هم قانونی است و هم صحیح، اینکه با وجود بی‌اثری و تعلل وزارت ارشاد در حل مسائل حوزه نشر از او پیگیری می‌کنیم دلیلش این است که طبق قانون متولی صنعت نشر وزارت فرهنگ و ارشاد است و ما دستاویز دیگری طبق قانون برای مطالبه حل مسائل حوزه نشر نداریم و آنها هستند که باید خودشان را اصلاح کنند و ما نباید دست از مطالباتمان بکشیم. فکر نمی‌کنم هیچ دولتی به صنعت نشر کمک شایانی کرده باشد و متأسفانه دولت هیچ نقشی در اعتلا و پیشرفت نشر نداشته و اتفاقاً با تصمیم‌گیری‌های اشتباه دائماً در این هشت سال به آن ضربه زده است.
وی در پاسخ به این پرسش که تا چه حد همکاری وزارت صمت و ارشاد می‌تواند منجر به تسهیل واردات کاغذ و رفع موانع شود، عنوان می‌کند: واردات کاغذ منوط به همکاری و همراهی چهار بخش وزارت ارشاد، وزارت صمت، بانک مرکزی و گمرک است و اگر روند کار گره بخورد حتماً از سوی یکی از این چهار بخش است. اما باید قدرتی بالاتر از این چهار بخش باشد که بین آنها هماهنگی ایجاد کند، اما چنین اراده‌ای در دولت وجود ندارد. ما شاهد برخی تلاش‌های وزارت ارشاد در تأمین کاغذ هستیم اما کارشان پیش نمی‌رود و این جمله مقامات وزارت ارشاد است که «زور ما به دولت نمی‌رسد!»، یعنی اصلاً وزارت ارشاد در دولت فعلی قوه مؤثری به حساب نمی‌آید و صدالبته که فرهنگ در طول این چند سال کم‌اولویت‌ترین مسئله دولت بوده است.
با سوءتدبیرها همه چیز به تحریم ارتباط پیدا کرده است
مرادیان در پاسخ به تأثیرهای رفع تحریم‌ها در بهبود وضعیت نشر یادآور می‌شود: به نظرم تولید کاغذ ربطی به تحریم‌ها ندارد، البته با سوءتدبیرها همه چیز به تحریم ارتباط پیدا کرده اما ما دانش و فناوری و مواد اولیه تولید کاغذ را داریم؛ در طرح اولیه تأسیس کارخانه کاغذ پایه اصلی تولید کاغذ باگاس یا همان تفاله نیشکر است که ما در کشور مزارع فراوانی از نیشکر داریم و سالیانه حجم قابل توجهی از باگاس را به عنوان مواد دورریختنی آتش می‌زنیم؛ حتی ما برای خرید کاغذ نیز مشکل تحریم نداریم. شاید روند سختی باشد اما در نهایت قابل اجراست. به نظرم در حال حاضر مشکل اصلی از سوی تصمیم‌گیران و تخصیص‌دهندگان منابع ارزی و بی‌اعتنایی دولت به فرهنگ و صنایع فرهنگی است.
به گفته معاون تشکیلاتی مجمع ناشران انقلاب اسلامی صنعت نشر از اواخر سال ۹۲ هر روز با یک بحران جدی روبه‌رو بوده اما نشر با خلاقیت ناشران توانست بسیاری از آنها را پشت سر بگذارد، اما امروز دیگر راه تنفس چندانی باقی نمانده که بخواهد خلاقیتی انجام دهد.
مرادیان با اشاره به این که نمایشگاه مجازی کتاب علاج نیست بلکه راه تنفسی برای ایام کرونا است و فروش آن نسبت به نمایشگاه فیزیکی قابل توجه نیست؛ گفت: کتاب‌های فروش رفته در این نمایشگاه و طرح‌های فصلی در واقع تولیداتی بوده که ناشران برای نمایشگاه سال ۹۹ بوده که اکثراً تولیدات دو ماه پایانی سال 98 بوده است، اینها در واقع رسوب انبار ناشرهایی بود که
مرادیان در پاسخ به تاثیرات رفع تحریم‌ها در بهبود وضعیت نشر یادآور می‌شود: به نظرم تولید کاغذ ربطی به تحریم‌ها ندارد، البته با سوءتدبیرها همه چیز به تحریم ارتباط پیدا کرده اما ما دانش و فناوری و مواد اولیه تولید کاغذ را داریم در طرح اولیۀ تأسیس کارخانۀ کاغذ پایۀ اصلی تولید کاغذ باگاس یا همان تفالۀ نیشکر است که ما در کشور مزارع فراوانی از نیشکر داریم و سالیانه حجم قابل توجهی از باگاس را به عنوان مواد دوریختنی آتش می‌زنیم؛ حتی ما برای خرید کاغذ نیز مشکل تحریم نداریم. شاید روند سختی باشد اما در نهایت قابل اجراست. به نظرم در حال حاضر مشکل اصلی از سوی تصمیم‌گیران و تخصیص‌دهندگان منابع ارزی و بی‌اعتنایی دولت به فرهنگ و صنایع فرهنگی است.
به گفته معاون تشکیلاتی مجمع ناشران انقلاب اسلامی صنعت نشر از اواخر سال ۹۲ هر روز با یک بحران جدی روبرو بوده اما نشر با خلاقیت ناشران توانست بسیاری از آنها را پشت سر بگذارد، اما امروز دیگر راه نفس چندانی باقی نمانده که بخواهد خلاقیتی انجام دهد.